خوابیدن خوب و با کیفیت و کمیت مناسب از ضروریات رشد و تکامل هر کودک و نوجوان است. باید به این مساله توجه داشت که یکی از علل رفتارهای نا مناسب کودکان در هنگام روز ناشی از وضعیت خواب نا مناسب کودکان است بطوریکه گاهی والدین اظهار میدارند که کودکشان قبلا" رفتار و عملکرد خوبی داشته ولی اکنون اینچنین نیست وکودکشان بهانه گیر و کج خلق شده و این وضعیت را به غلط به محیط های نگهداری کودک در هنگام روز ( یعنی اوقاتی که والدین مشغول کار هستند ) نسبت میدهند در حالیکه با چند پرسش ساده دررابطه با وضعیت خواب و تغذیه کودک می توان علت را ریشه یابی نمود.
در رابطه با خواب مناسب کودکان همواره سوالاتی در ذهن والدین وجود دارد از قبیل آنکه: آیا خواب روز هنگام برای تمام کودکان ضروری است؟ ویژگی های محیط مناسب برای خواب کودکان چیست منظور از اختلالات خواب کودکان چیست؟ سابقه خانوادگی خواب نا مناسب در والدین تا چه اندازه در وضعیت خواب کودک مؤثر است؟ نقش والدین در ایجاد کیفیت مناسب خواب فرزند چگونه ایفا می شود؟ و سوالاتی مشابه که در بسیاری از اوقات در هنگام مراجعه به پزشک کودکان اغلب فراموش می شود و یا بی اهمیت در نظر آورده می شود و زمانی متوجه آن می شویم که برای اصلاح آن یا زمان را از دست داده ایم و یا به استفاده از داورهای مختلف با عوارض اجتناب ناپذیر مجبورخواهیم شد.
در کنار رعایت تعداد ساعات مناسب خواب باید نکات بهداشت خواب را نیز رعایت نمود:
1) کودکان ونوجوانان باید هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروند و این ساعت خواب برای شب های تعطیل و غیر تعطیل نباید متفاوت باشد( به عبارتی نباید در شبهای تعطیل ساعت بیشتری را بیدار بمانند. ) .همچنین باید هر روز در ساعت مشخص از خواب بیدار شوند. در گروه سنی جوانان و حوالی بلوغ تنها در شب های تعطیل آن هم فقط به مدت یکساعت بیشتر می توانند بیدار بمانند.
2) کودکان و نوجوانان در ساعت نزدیک به ساعت خواب نباید بازی های با فعالیت زیاد داشته باشند وهمچنین در این ساعت از تماشای تلوزیون وانجام بازیهای کامپیوتری باید اجتناب کنند.
3) در نوجوانان وجوانان مدت خواب بعد از ظهر نباید بیش از یکساعت باشد و از طرفی این خواب نباید بعد از میانه بعد از ظهر صورت گیرد زیرا موجب اختلال خواب شب خواهد شد.
4) بهتر است کودک گرسنه به رختخواب نرود و قبل از خواب از یک میان وعده غذایی سبک نظیر شیر یا کیک مصرف کند.لازم به ذکر است که وعده غذایی سنگین هرگز قبل از خواب توصیه نمی شود.
5) توصیه می شود که جهت خواب مناسب شب هر روز ورزش بطور منظم صورت گیرد و همچنین هر روز ساعاتی در بیرون از خانه سپری شود.
6) از مصرف غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین( نظیر: چای و قهوه وشکلات ) در ساعات قبل از خواب اجتناب شود.
7) بهتر است که محیط خواب بطور کامل تاریک باشد ودر کودکانی که از تاریکی می ترسند چراغ خواب با نور کم منعی نخواهد داشت.
8) دمای اتاق کودک باید مناسب باشدو دمای بیش از حد موجب خواب نامناسب می شود. بطور معمول دمای 24 درجه سانتیگراد توصیه می شود.
9) توصیه می شود محیط خانواده آرام باشد و از هرگونه برخورد نابهنجار اجتناب شود.
10) هرگز از اتاقی که کودک شب در آن می خوابد به عنوان محل تنبیه کودک استفاده نکنید.
11) از گذاشتن تلویزیون در اتاق خواب کودک بطور اکید خودداری کنید چرا که موجب عادت و وابستگی کودک برای به خواب رفتن و همچنین از دست رفتن ساعت مشخص خواب او می شود.
12) در جوانان و بالغین سیگار کشیدن موجب اختلال در خواب میشودولی اگر قادر به ترک سیگار نیستند بهتر است حداقل یکساعت قبل خواب از مصرف دخانیات اجتناب شود.
اما در رابطه با اختلالات خواب نظیر: راه رفتن در خواب وکابوسهای شبانه وسندرم پای بیقرار و... باید گفت که هرکدام از این اختلالات در سنی مشخص رخ میدهد وتمام آنها منجر به خواب آلودگی روز هنگام نمی شوند.
اختلال راه رفتن در خواب و وحشت شبانه( اختلالی که بطور ناگهانی در نیمه شب از خواب بر می خیزد وبا حالت وحشت زده فریاد میزند و صبح روز بعد این مساله را به یاد نمی آورد ) اغلب در سالهای قبل از مدرسه و در سنین 3 تا 6 سال رخ میدهد. این دو اختلال موجب خواب آلودگی روز هنگام نمی شوند و اغلب سابقه خانوادگی چنین اختلالاتی در والدین یا سایر فرزندان وجود دارد.
کابوس های شبانه اغلب در رابطه با وقایع هنگام روز رخ میدهد و سابقه خانوادگی در آن دخالت ندارد.کابوس شبانه در سنین 6 تا 12 سال بیشتر دیده می شود وکودک تمام انچه را که در خواب رخ داده است را در صبح روز بعد به یاد می آورد. کابوس شبانه موجب خواب آلودگی روز هنگام و اختلال در عملکرد فعالیتهای مدرسه کودک میگردد.
نشانگان(سندرم) پای بیقراراغلب در سنین نوجوانی به بعد ( از 12 سالگی به بعد ) دیده می شود و موجب حرکات دوره ای در پاها هنگام خواب می شود و اغلب در رابطه با استرس ها و اضطراب های زندگی رخ می دهد.
باید توجه داشت که دندان قروچه جزو اختلالات خواب کودکان نیست بلکه جزو اختلالات عادتی است ودر پنج سال اول زندگی و در رابطه با اضطراب های روز هنگام کودک رخ می دهد و می تواند منجر به نا منظمی وضعیت دندانها گردد و جهت درمان باید عوامل اضطراب کودک را شناسایی و جهت رفع آن تلاش نمود.
امید است با بکار گیری مطالب فوق و ایجاد وضعیت مناسب کمی وکیفی خواب کودک خود در کنار وضعیت تغذیه ای مناسب آینده ای روشن را برایش رقم زنید.
