مدفوع طبیعی یک نوزاد شبیه مدفوع شل افراد بزرگسال است.
در حالت عادی ، مدفوع نوزاد شل و آبکی است ( به خصوص تا یک ماهگی ) و دفع آن متناوب است. ممکن است نوزاد دو هفته ای که 10 بار در روز مدفوع آبکی دارد، کاملاً سالم باشد، در حالی که یک کودک 4 ماهه با سه بار مدفوع در روز که سفت تر از بقیه بچه ها هم باشد، دچار اسهال باشد.
چگونه می توان تشخیص داد که کودک دچار اسهال است یا خیر؟
الف ) افزایش ناگهانی تعداد دفع مدفوع می تواند نشان دهنده اسهال باشد. مقدار و چگونگی دفع در هر نوزادی با بقیه متفاوت است که در طی روزها بطور جزئی تغییراتی می کند. ولی اگر در طی چند روز محدود، تغییر زیادی بکند می توان گفت که نوزاد دچار اسهال است.
اگر نوزاد بعد از هر بار غذا خوردن مدفوع کند، اسهال دارد، حتی اگر این تغییر ناگهانی نباشد ( یعنی این مسئله برای مدت طولانی وجود داشته باشد).
ب ) افزایش ناگهانی آب موجود در مدفوع ( یعنی آبکی شدن مدفوع ) نیز نشانه اسهال است.
سایر نشانه های بیماری اسهال：
کاهش اشتها
گرفتگی بینی
تب
مواقع اسهال، خطر کم آبی بدن و سوختگی پاها در اثر خروج مکرر مدفوع سلامتی کودک مادر و کودکی را تهدید می کنند.
اسهال می تواند در اثر تغییر برنامه غذایی نوزاد ( در نوزادی که شیر مادر می خورد، با تغییر رژیم غذایی مادر )، عفونت، مصرف آنتی بیوتیک ها، یا تعدادی بیماری های نادر بوجود آید.
خطری که دراین مواقع سلامتی کودک را تهدید می کند، خطرکم آبی است که در اثر از دست دادن مایعات بدن بوجود می آید. هدف اصلی از درمان اسهال، جلوگیری از کم آبی است.
بسیاری از کودکان اسهالی می توانند با مراقبت در منزل درمان شوند. شیر مادر از اسهال پیشگیری می کند و بهبود آن را نیز سریع تر می سازد.
اگر بعد از دادن شیر به نوزاد یا در بین شیردهی به نظر می رسید که نوزاد هنوز تشنه است به او یک نوشیدنی بدهید. اگر به نوزادی که با شیرمادر تغذیه می کند و دچار اسهال شده است، غیر از شیر، یک نوشیدنی بدهید، کمبود آب و الکترولیت هوای بدنش را جبران می کند.
اگر سن کودک شما طوری است که می تواند غیر از شیر، غذا هم بخورد، برای رفع اسهال هویج ، برنج و سایر غلات، موز و سیب زمینی مفید و مؤثر هستند.
ولی هرگز به کودک خود آبمیوه،، نخودسبز، گلابی، هلو ، آلو و زردآلو ندهید تا به وضعیت طبیعی برگردد و اسهالش برطرف شود. اگر اسهال بیش از یک هفته طول کشید یا بیش از 72 ساعت همراه با تب بود، حتماً به پزشک متخصص کودک خود مراجعه کنید.
با مشاهده حالات زیر سریعاً نوزاد خود را نزد متخصص اطفال ببرید :
اگر نوزاد دیگر شیر نمی خورد.
علائم کم آبی را از خود نشان می داد ( علائم کم آبی : دهان خشک، گریه بدون اشک، نقاط فرورفته روی پوست، بیحالی، 8 ساعت ادرارنکردن )
اگر سن نوزاد شما کمتر از 3 ماه است و دچار اسهال شده است
اسهال همراه با تب
حالت تهوع برای مدت 24 ساعت
8 بار مدفوع کردن در 8 ساعت
مشاهده خون، موکوس(ماده لزج) و چرک در مدفوع
در این مواقع کاملاً مراقب پوشک فرزندتان باشید. مدفوع در حالت عادی دارای آنزیم هایی است که به گوارش موادغذایی کمک می کنند.
موقع اسهال که مدفوع سریع و پی در پی از بدن خارج می شود، دارای مقدار بیشتری از این آنزیم هاست. وقتی که کودک در پوشک خود اسهال می کند، این آنزیم ها باعث از بین رفتن پوست نرم و لطیف پاهای او می شود که به اصطلاح می گوییم پاهای بچه سوخته است.
برای جلوگیری از سوختن پاهای کودک باید :
-به طور مرتب پوشک بچه را عوض کنید.
- بعد از هر بار مدفوع کردن با آب ولرم او را بشویید.
- در معرض هوا یا با یک دستمال نرم و لطیف پاهای او را خشک کنید.
- با پمادهای مخصوص سوختگی ، پاهای کودک را چرب کنید.
- سعی کنید در این مواقع کمتر از دستمال های مرطوب برای پاک کردن نوزاد استفاده کنید.
در اینگونه مواقع پدر و مادر نگران مدفوع آبکی و پی در پی نوزاد خود هستند و می خواهند آن را بر طرف کنند و پزشک نگران کم آبی بدن او. ولی به نظر مادر و کودک در این شرایط علاوه بر اینها، باید مراقب سوختگی پای کودک خود در اثر اسهال های مکرر باشید و برای پیشگیری از سوختگی طبق موارد بالا عمل کنید.
نکات ضروری در اسهال کودکان
اسهال و استفراغ در کودکان از جمله بیماریهای شایع در سنین زیر 5 سال می باشد که جدا از علت به وجود آورنده ی آن نیاز به اقدامات درمانی و مراقبت های خاص خود دارد در مقاله زیر به برخی از نکاتی که در روند بهبودی بیماری و کنترل آن کمک می کند به طور فهرست وار اشاره خواهیم داشت.
نکات ضروری در برخورد با اسهال در کودکان
بیماری اسهال و استفراغ به عنوان یکی از شایع ترین بیماری های کودکان بخصوص کودکان زیر پنج سال همواره باعث نگرانی والدین بوده و جدا از علت به وجود آورنده ی آن نیاز به بررسی دقیق و درمان مناسب با سن کودک و جلوگیری از عوارض ثانویه دارد که در رأس آن کم آبی بدن و اختلالات آب و املاح می باشد.
هرچند کنترل عوارض ناشی از این بیماری به سهولت ممکن پذیر می باشد ولی اقدام به موقع و کافی برای بیمار شرط اصلی این مهم می باشد.در برخی موارد یسیار نادر کودکان مبتلا به اسهال و استفراغ دچار عوارض خارج از دستگاه گوارش می شوند که هر چند این عوارض بسیار نادرند اما نیازمند مداخلات پزشکی طولانی مدت وموقت هستند
قبل از ذکر نکات ضروری در برخورد با این بیماری لازم است به دو نکته در خصوص این بیماری اشاره نمایم:
اول آنکه اصطلاح اسهال ناشی از دندان درآوردن جنبه ی علمی ندارد و علت شیوع بیشتر این بیماری هنگام دندان درآوردن کودک به علت دستکاری کودک و به دهان بردن اشیا" و دست آلوده به خاطر خارش لثه ها و درد ناشی از بیرون زدن دندان می باشد لذا در هنگام دندان درآوردن اگر کودک دچار اسهال و استفراغ گردد مانند سایر مواقع نیاز به بررسی و درمان مناسب خواهد داشت و تاخیر در شروع درمان ممکن است باعث کم آبی شدید بدن و ایجاد حساسیت ثانویه به لاکتوز ( قند موجود در شیر ) در کودک گردد.
دوم آنکه هنگام مسافرت چه داخل کشور و چه خارج کشور کودکان در معرض ابتلای بیشتر به بیماری می باشند که طبق پروتکلهای سازمان بهداشت جهانی میتوان با استفاده از داروهای پیشگیری کننده و مصرف پروبیوتیک ها از ابتلای به آن کاست.
در زیر به نکات مشترک و ضروری در برخورد با کودک مبتلا به صورت خلاصه و فهرست وار اشاره خواهیم داشت .
1. درمان اسهال و استفراغ ترکیبی از درمان دارویی،رژیم غذایی و در صورت لزوم درمان تزریقی و گاه نیازمند مراقبت در بیمارستان می باشد که در طول درمان لازم است در هر مرحله از درمان هر گاه ایجاب نمایید از درمانهای تکمیلی نیز استفاده نمود و مراجعه به پزشک و دریافت داروی خوراکی در منزل نباید این اطمینان را در والدین ایجاد نماید که نیاز به بررسی بیشتر و استفاده از درمانهای مکمل منتفی است و هر گاه وضعیت بیمار در طول درمان تغییر نماید لازم است پزشک کودک را در جریان بگذارید تا در صورت لزوم کودک مجدد مورد معاینه قرار گیرد.
2. علایم خطر در کودک مبتلا مانند بی حالی شدید،استفراغهای مکرر،از دست دادن توان مکیدن سینه،عدم وجود اشک هنگام گریه کردن و مخاط خشک دهان یا فرورفتگی ملاج کودک و تب همراه اسهال و یا طولانی شدن اسهال با یا بدون وجود خون در مدفوع باید سریعا" به اطلاع پزشک معالج رسانده شود.
3. رعایت رژیم اسهالی در کودک مبتلا جزئی از روند درمانی و لازم الاجرا می باشد و عدم تغذیه ی مناسب در طول درمان باعث ایجاد عوارض کوتاه یا طولانی مدت و گاه غیر قابل جبران میگردد.
4. در خصوص شیرخوارانی که فقط از شیر مادر تغذیه می شوند تداوم شیردهی با فواصل کم و دفعات زیاد و خوراندن مقدار مناسب آب جوشیده خنک توصیه می شود.
5. در خصوص کودکانی که همزمان از شیر مادر و شیر خشک تغذیه می شوند تداوم و افزایش دفعات شیردهی از سینه و ادامه مصرف شیر خشکهای مخصوص دوران اسهالی.
6. استفاده از چای کم رنگ مخلوط با نبات و عرق نعناع همراه با ماست یا دوغ در کنترل درد شکم در کودکان بزرگتر بجای استفاده از مسکن های شیمیایی مانند دیسیکلومین ارجح و بی خطر تر می باشد.
7. در هنگام بیماری بخصوص با بروز علایم کم آبی بدن بهترین نوشیدنی در کودکان محلول خنک او آر اس و یا دوغ خنک بدون گاز و ترجیحا" حاوی نعناع و پروبیوتیک می باشد و از دادن نوشابه،آبمیوه های صنعتی و شیر پاستوریزه خودادری نمایید.
8. رژیم غذایی پر کالری و مناسب مانند کته وماست همراه ماهیجه گوسفندی و یا سینه مرغ خوب پخته شده با کمی شوید،پوره ی سیب زمینی و هویج،سیب پوست کنده و موز (بهتر است کال یا اصطلاحا" سبز باشد) و ونان تست.
منبع خبر:کانال تلگرام دکتر مهدی نیکجو
